มณฑลทหารบกที่ ๒๑ เป็นหน่วยบังคับบัญชาหน่วยทหาร ที่ตั้งอยู่ในจังหวัดนครราชสีมาเป็น หน่วยแรกเมื่อครั้งมีฐานะเป็น " กรมทหารราบที่ "โดยถือกำเนิดมาจากหน่วยทหารระดับกองร้อย เรียกว่า " กองทหารรักษาเมืองนครราชสีมา " มีกำลังพล จำนวน ๒๔ นาย ภายใต้การบังคับบัญชา ของร้อยเอก หม่อมราชวงศ์ อ่ำ ปาลกะวงศ์ และอยู่ในบังคับบัญชาของ พระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่น สรรพ-สิทธิประสงค์ ซึ่งเมื่อ พ.ศ.๒๔๓๔ (ร.ศ.๑๑๐) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ทรงพระรุณาโปดเกล้าให้เสด็จขึ้นมาจัด ราชการบ้านเมือง และ ชำระความโจรผู้ร้าย ใน ดำแหน่งข้าหลวงใหญ่เมืองนครราชสีมาหลังจากนั้นได้มีการปรับปรุงกิจการทหารอีกหลายครั้ง จาก กองทหารรักษาเมือง ขยายหน่วยขึ้นเป็นกรมเรียกว่า"กรมทหารราบที่ ๕" และ" กองพลที่ ๕ " แต่ในปี พ.ศ.๒๔๗๕ ให้เลิก หน่วยทหารระดับ " กรม " ทั่วราชอาณาจักร และในปี พ.ศ.๒๔๗๖ ได้พัฒนา หน่วยเป็น มณฑลทหารบกที่ มี พ.ท.พระเริงรุก ปัจจามิตร เป็นผู้บังคับการเป็นท่านแรก เมื่อปี พ.ศ.๒๔ ๘๓ หน่วยมีโอกาสสร้างชื่อเสียงในการรบ โดยแปรสภาพเป็น " กองทัพอีสาน " ทำการเรียกร้องดินแดนคืนจาก อินโดจีน (ฝรั่งเศส) และได้ ปฏิบัติราชการสงครามครั้งที่ ๒ ในสงคราม มหาเอเชียบูรพา( สงครามโลกครั้งที่ ๒ ) ชั่งแปรสภาพเป็น " กองพลที่ ๓ " ขึ้นการบังคับบัญชากับ กองทัพพายัพ หลังจากสงครามกองทัพบกถูกตัดทอนงบประมาณ จึงลดกำลังในภาคอีสานคงเหลือแต่ " กองพลที่ ๓ กับ มณฑลทหารบกที่ ๓ " ซึ่งเป็นหน่วยเดียวกัน มีผู้บังคับบัญชาคนเดียวกันจนถึงปี พ.ศ. ๒๕-ㆍ กองทัพบกได้ออกคำสั่งให้ ม่ณฑลทหารบกที่ "ยกออกจากกองพลที่ ๓ ตั้งแต่ ๑๘ ก.พ. ๒๕๐ㆍ เป็นต้นมา และกองทัพบกด้ออกคำสั่งให้เปลี่ยนนามหน่วย เป็น มณฑลทหารบกที่ ๒๑ เมื่อ ๑๔ ส.ค. ๒๕๓๓ จากความเป็นมาของ มณฑลทหารบกที่ ๒๑ ดังได้กล่าวมาแล้ว จะเห็นได้ว่า มณฑลทหารยก ที่ ๒๑ เป็นหน่วยทหารหน่วยแรก ในจังหวัดนครราชสีมา โดยถือกำเนิดมาจาก " กองทหารรักษาเมือง นครราชสีมา " ในสมัยรัชกาลที่ ๕ มีอายุนับถึงปัจจุบันได้ ๑๑๒ปี และได้ วิวัฒนาการก้าวหน้ามาโดย ลำดับจากหน่วยระดับ กองทหาร - กรม - กองพล และ มณฑลทหารบกเคยทำหน้าที่ทั้งหน่วยรบ และบริการ เพิ่งจะ แยกหน้าที่ออกจากกันมาเป็นหน่วย สนับสนุนและบริการ เมื่อปี พ.ศ.๒๕๐๐ ในอดีต กำลังพัลของหน่วยได้สร้างเกียรติภูมิในสนามรบในสงคราม อิโดจิน สงครามมหาเอเชียบูรพา (สงครามโลกครั้งที่ ๒ ) และทำหน้าที่หน่วยพลเรือน ตำรวจทหาร ( พตท. ในการปราบปรามผู้ก่อ การร้าย คอมมิวนิตส์ในห้วงปี ๒๕๒๕-๒๕๓๑